بیش از نود درصد گونه‌های گیاهی جهان در ایران وجود دارد/اقلیم بی‌نظیر ایران می‌تواند ما را به قطب گیاهان دارویی در جهان تبدیل کند

به گزارش رسانه خبری جویا به نقل از روزنامه اقتصادی آسیا در تهران، به‌تازگی مجموعه مقالات تحلیلی بر صادرات و واردات داروهای ارگانیک و مکمل‌های دارویی نوشته ملیکا ملک آرا از دانش‌آموختگان رشته شیمی و مدیریت و آینده‌پژوهی منتشر شده است. با توجه به اهمیت این موضوع به‌ویژه در زمینه ارز آوری برای کشور گفتگوی ما با ایشان را مطالعه می‌کنید که با سابقه فعالیت اجرایی و تحقیقاتی در زمینه گیاهان دارویی و داروهای ارگانیک تاکنون ده‌ها مقاله و کتاب فارسی و انگلیسی در این عرصه منتشر کرده است.

چطور شد که سراغ گیاهان دارویی و پژوهش در این عرصه رفتید؟

با توجه به علاقه شخصی و مطالعات و تحقیقاتی که در این زمینه انجام داده‌ام و همچنین با توجه به نیازی که در این حوزه حس کردم تصمیم گرفتم به جهت ارتقای دانش شخصی و کمک به پیشرفت این صنعت و ایجاد فرصت‌های جدید برای کارآفرینی در این عرصه قدم بردارم.

گیاهان دارویی در ایران چه گستردگی و موقعیتی دارند؟

وجود یازده اقلیم از چهارده اقلیم شناخته شده جهان، برخورداری از ۳۰۰ روز آفتابی در سال و اختلاف دمای ۴۰ تا ۵۰ درجه سانتیگرادی میان سردترین و گرم‌ترین نقطه در کشور، شرایط مساعدی برای کشور پهناور ایران به لحاظ بهره‌مندی از یک اکولوژی منحصر به فرد فراهم کرده است، این شرایط زمینه رشد و نمو گیاهان وحشی و دارویی را در کشور مساعد نموده، به‌طوری‌که هم اکنون بیش از نود درصد گونه‌های گیاهی جهان در ایران وجود دارد و همین امر کشور ما را در زمره مستعدترین کشورهای جهان برای تولید گیاهان دارویی قرار داده است. کشور ایران با موقعیت خاص آب و هوایی خود بیش از ۷۵۰۰ گونه گیاهی را در خود جای داده است که دو الی سه برابر پوشش گیاهی تمامی قاره اروپاست و پیش‌بینی می‌شود که بیش از ۷۵۰ گونه دارویی در پوشش گیاهی ایران وجود داشته باشد.

ویژگی مهم ایران در جهت صادرات محصولات گیاهان دارویی چیست؟

ایران دارای ۱۵ کشور همسایه است و با نگاهی دقیق‌تر به مرزهای کشور می‌توان گفت که ایران با دارا بودن شش هزار کیلومتر مرز زمینی با کشورهای پاکستان، افغانستان، ترکمنستان، جمهوری آذربایجان، ارمنستان، ترکیه و عراق و همچنین با دارا بودن حدود ۲۷۰۰ کیلومتر مرز آبی با کشورهای آذربایجان، ترکمنستان، روسیه، قزاقستان، امارات، بحرین، عربستان، عمان، قطر و کویت موقعیت بسیار مطلوبی برای صادرات و بستر مناسبی برای مبادلات تجاری خصوصا صادرات غیرنفتی دارد. از سوی دیگر برخی از کشورهای همسایه نه تنها با یک استان کشور بلکه با چند استان دارای مرز مشترک هستند و از ۱۶ استان مرزی، نه استان دارای مرز زمینی، سه استان دارای مرز دریایی و چهار استان دارای هر دو مرز زمینی و دریایی هستند.

چه گیاهان دارویی از دید شما مناسب صادرات می‌باشند؟

در هر منطقه از ایران یک سری گیاهان دارویی خاص و مختص به همان ناحیه می روید به طوری که ممکن است یک گیاه در یک منطقه از خواص خاصی برخوردار باشد ولی همان گیاه در منطقه‌ای دیگر خاصیت و عطر و طعم متفاوتی داشته باشد. در کل در ایران گیاهانی مانند آویشن از تنوع و میزان رویش بالایی برخوردار هستند. هم اکنون زعفران، گل محمدی، آویشن و زیره سبز به ۶۰ کشور جهان صادر می‌شود.

از تحقیقات درباره داروهای ارگانیک برای ما بگویید‌؟

در مورد داروهای ارگانیک، یک سری پژوهش در مورد پروپولیس و آپی توکسین داشته‌ام که هر دو از فرآورده‌های زنبور عسل هستند. یکی از ویژگی های مهم پروپولیس اثرگذاری همزمان روی باکتری ، قارچ و ویروس است. آپی توکسین یا زهر زنبور عسل که به عبارتی گرانترین فرآورده زنبور عسل است، دارای خاصیت ضد التهابی بسیار قوی میباشد که در کشورهای توسعه یافته در صنعت داروسازی از این خاصیت آپی توکسین استفاده فراوانی می‌شود.

باید تاکید کنم صنعت زنبورداری نیز می‌تواند در صنعت داروسازی ایران بسیار نقش پررنگتری داشته باشد و باید برای توسعه و پیشرفت آن برنامه‌ریزی و تلاش بیشتری صورت داد.

آیا در کشورمان گیاهان دارویی به اندازه کافی در امر پزشکی و درمان حضور و کاربرد دارند؟

آن طور که انتظار می رود خیر. این گیاهان یا عمدتا از طریق خام فروشی به کشورهای دیگر صادر می شوند یا به صورت دمنوش در عطاری‌ها یافت می شوند. البته بخش کوچکی از گیاهان دارویی در داروسازی استفاده می‌شود ولی انتظار این است که مصرف در بخش دارویی بیشتر باشد و استفاده بیشتری ازین گیاهان در دستور کار قرار گیرد.

راهکار شما برای معرفی و استفاده گیاهان دارویی در ایران چیست؟

سامان‌دهی تحقیقات، ترویج و آموزش گیاهان دارویی به منظور توسعه سطح دانش و آگاهی بهره‌برداران؛ امکان‌سنجی مناسب جهت توسعه سطح زیر کشت گیاهان دارویی با هدف افزایش تولید، معرفی گیاهان دارویی ایران در بازارهای داخلی و بین‌المللی؛ حمایت از بخش خصوصی جهت تولید، فرآوری، بسته‌بندی و صادرات گیاهان دارویی؛ رعایت استانداردهای بین‌المللی در تولید گیاهان دارویی و داروهای گیاهی برای حضور در بازار جهانی؛ بازارسنجی و شناسایی بازار هدف به منظور حضور موثر در تجارت بین‌المللی گیاهان دارویی؛ ساماندهی کشت و فرآوری گیاهان دارویی؛ توسعه تولید زراعی گیاهان دارویی در سطوح صنعتی در مقایسه با برداشت بی رویه از طبیعت؛ حفظ و حراست از گونه‌های موجود در طبیعت و محیط زیست؛ کاشت گیاهان دارویی که در اقلیم ایران وجود ندارد؛ حمایت دولت از تولید انبوه گیاهان دارویی منتخب با خرید تضمینی و رفع خلأهای قانونی در زمینه کشت گیاهان دارویی؛ جلوگیری از قاچاق کالا؛ تشکیل شرکتهای بازرگانی جهت صدور محصولات تولیدکنندگان با هدف فروش و افزایش قدرت رقابت‌پذیری در بازارهای بین‌المللی؛ اصلاح قوانین دست و پاگیر صادراتی؛ ارتباط با بازارهای نوپا و جدی؛ نفوذ به بازارهای هدف کشورهای رقیب؛ ایجاد نمایشگاه گیاهان دارویی منتخب در کشورهای مصرف‌کننده خارجی و جلوگیری از فروش گیاهان دارویی به کشورهایی که با هدف صادرات دوباره اقدام به وارد کردن گیاهان می‌کنند یعنی صادرکردن گیاهان به کشورهایی که مصرف‌کننده نهایی باشند.

وضعیت کنونی فروش گیاهان دارویی در بازار بین الملل چگونه است؟

خوشبختانه کشت و صادرات گیاهان دارویی طی ده سال اخیر رشدی حدود چهار برابر را نشان می دهد اما نگاهی به چالشهای پیش روی تولید گیاهان دارویی نشان دهنده این است که تاکنون برنامه منسجمی برای استفاده از پتانسیلهای موجود در کشور و رفع چالشها وجود نداشته است و با وجود حرکتهای مناسبی که در سالهای اخیر در کشور در زمینه حمایت و توسعه از این صنعت شکل گرفته، تا زمانی که این حمایتها طبق استراتژی مشخصی در کشور پیگیری نشود، حصول به نتایج مناسب بسیار مشکل خواهد بود.

برای بازاریابی گیاهان دارویی در عرصه بین‌المللی چه باید کرد؟

خریداران آن سوی مرز، بسته به نوع کالا شامل تولیدکنندگان، تجار، توزیع‌کنندگان و تأمین‌کنندگان می‌باشند و روشهای گوناگونی جهت یافتن آنها وجود دارد که در ادامه، به بیان آنها می‌پردازیم:

بازاریابی اینترنتی : پیشرفت و توسعه روزافزون فناوری اطلاعات و ارتباطات، تأثیرات عمیق و گسترده‌ای در فرایندهای تجاری به وجود آورده و اینترنت به عنوان مؤثرترین بستر بازاریابی الکترونیکی با پوشش جهانی امکان رسیدن شرکتها به بازارهای بین‌المللی را فراهم ساخته است.

رایزنان تجاری: برای دستیابی به اطلاعات بیشتر و همچنین کسب آگاهی از کسب و کار در کشورهای مختلف از لحاظ فعالیتهای بازرگانی، می توان از کمک رایزنان بازرگانی نیز استفاده کرد.

دفاتر بازرگانی (سازمان توسعه تجارت) : این دفاتر زیرمجموعه‌ای از معاونت بازاریابی و تنظیم روابط سازمان توسعه تجارت کشور می‌باشند و بر حسب قاره به سه دفتر کلی شامل کشورهای اروپایی و آمریکایی، عربی و آفریقا و همچنین آسیا و اقیانوسیه تقسیم‌بندی شده‌اند که می‌توان از تجربیات و روابط آنها بهره‌مند شد.

یک جمع‌بندی کلی برای ما داشته باشید.

صادرات غیرنفتی گزینه مناسبی برای ارز  آوری و ایجاد جا پای محکمی در زنجیره تجارت جهانی باشد لذا انتظار میرود در بخش‌های کلان دولت و سیستم اقتصادی به این مهم توجه خاصی شود و با برنامه‌ریزی منظم زمینه تولید و توسعه بیشتر صنایع وابسته به گیاهان دارویی فراهم شود چرا که کشور ما واقعاً توان تولید گیاهان دارویی در مقیاس جهانی را دارد فقط کافیست این موقعیت بالقوه با برنامه ریزی به بالفعل تبدیل شود.

من به عنوان شیمیست، فراوری در مقیاس بالا در گیاهان دارویی را با تکنولوژی موجود و آمار بالای دانش اموختگان رشته شیمی کاملا با استراتژی درست ممکن میدانم و به عنوان دانش‌آموخته مدیزیت اجرایی و آینده‌پژوهی که تحقیقات زیادی در زمینه صادرات غیرنفتی و بصورت خاص گیاهان دارویی، پروپولیس و اپی توکسین داشتم، معتقدم اقلیم بی نظیر ایران می‌تواند کشور ما را به قطب گیاهان دارویی و داروهای ارگانیک در جهان تبدیل کند.