آیا دیندارها اخلاق‌مدارترند؟

به گزارش رسانه خبری صدای جویا از اصفهان،حسين يعقوبی، نويسنده، روزنامه‌نگار، مترجم و نمايشنامه نويس با انتشار یادداشتی با عنوان« آیا دیندارها اخلاق‌مدارترند؟» به شرح زیر آورده است:
به نظر می‌رسد پاسخ این پرسش را ــ صرف‌نظر از بحث‌های نظری ــ بهتر است از پژوهش‌های تجربی به دست آوریم. در یک کلام، پاسخ «مثبت» است. دیندارها در مجموع، اخلاقی‌تر از کسانی‌اند که به دین خاصی تعلق‌خاطر ندارند. آمارها نشان می‌دهد دیندارها در دو جنبۀ سلبی و ایجابی، اخلاق را بیشتر رعایت می‌کنند. منظور از جنبۀ سلبی، انجام کارهای غیراخلاقی است. دیندارها کمتر مرتکب جُرم می‌شوند و کمتر به دیگران آسیب می‌زنند.
جامعه‌شناسانی همچون دورکیم معتقدند باور به امر متعالی (فارغ از این‌که به چه دینی باور داریم) باعث می‌شود اخلاقی‌تر رفتار کنیم. منظور از جنبۀ ایجابی نیز انجام کارهای خیر و بی‌مزد است. طبق آمار، دیندارها در مجموع، بیشتر به فقرا کمک می‌کنند، به خیریه‌ها پول می‌دهند و در کارهای داوطلبانه مشارکت دارند (منبع).
از سوی دیگر، باور به امر متعالی موجب می‌شود در زندگی‌مان، بیشتر به دیگران توجه کنیم. در همۀ ادیان، آموزه‌هایی همچون قاعدۀ زرین، ایثار و مشارکت در کارهای خیر وجود دارد. در باورهای دینی است که اخلاق‌مداری، ضمانت اجرایی پیدا می‌کند و شخص غیرباورمند به ادیان، لزومی برای اخلاقی‌زیستن ندارند، مگر وجدان شخصی. اما در بستر ادیان است که آدمی، به‌طور کامل، دلیلی برای اخلاقی‌زیستن پیدا می‌کند.
نقش مناسک دینی در اخلاق‌مداری به نظر می‌رسد مناسک دینی، دارای ویژگی‌هایی است که همگی به آدمی کمک می‌کند اخلاقی‌تر باشد. این ویژگی‌ها را می‌توان در چند موضوع کلی گنجاند:
۱ـ تقویت همبستگی اجتماعی: زندگی در انزوا و عدم توجه به «دیگری» امری است که رفته‌رفته می‌تواند اخلاق را در زندگی ما کمرنگ کند. ولی مناسک دینی، آدمیان را گرد هم جمع می‌کند و انسان‌ها را از هر طبقۀ اجتماعی‌ای ــ حداقل برای مدتی کوتاه ــ در کنار یکدیگر قرار می‌دهد. این ویژگی، هر کسی را به این نکته توجه می‌دهد که ما همه برابریم و در جامعه زندگی می‌کنیم؛ رشد دیگران، رشد من هم هست. در نتیجه، نگاه فردی برای پیشرفت و پس‌زدن دیگران با هر بی‌اخلاقیِ ممکنی، کم‌کم در ذهن ما رنگ می‌بازد.
۲ـ زدودن جهل: به‌طور عادی، هر کسی مسیر مشخصی را در روز به محل کار یا تحصیل می‌رود و با آدم‌های معدودی سر و کار دارد. نهایتاً از مشکلات همکارانش، خویشاوندانش یا همکلاسی‌هایش باخبر است. اما شرکت در مناسک دینی (خصوصاً مناسک طولانی‌ای مثل حج یا سفرهای زیارتی)، این دریچه را به روی ما می‌گشاید که آدم‌های بیشتری را بشناسیم و از مشکلات آن‌ها مطلع شویم. همین کارکرد مناسک دینی، کافی است که ما مدارای بیشتری با آدم‌های اطراف‌مان داشته باشیم، حتی با کسانی که آن‌ها را نمی‌شناسیم!
۳ـ معنابخشی به زندگی: شرکت در مناسک دینی، برای بسیاری از افراد، کارکرد معنابخشی دارد. بسیاری از دیندارها، پیش از حضور در مراسم‌ها، حس پوچی می‌کنند و ناگهان با شرکت در فلان ‌مراسمِ خاص، از لحاظ روحی تقویت می‌شوند و ــ اصطلاحاً ــ می‌توانند زندگی را ادامه دهند. همچنین، بسیاری از کسانی که احساس گناه (به معنای خاص دینی‌اش) دارند، فرصت توبه پیدا می‌کنند و یأس از رحمت خداوند در آن‌ها از بین می‌رود. حتماً کسانی را دیدید که پس از سفر حج یا سفر کربلا، متحول شده‌اند و بسیاری از اشتباهات گذشته‌شان را تکرار نمی‌کنند.
۴ـ تقویت دینداری: همان‌طور که پیش‌تر اشاره شد، دینداری نقش بسزایی در اخلاقی‌تر شدن انسان‌ها دارد. حضور در مناسک دینی، حس دینداری را تقویت می‌کند و در نتیجه، می‌تواند انسان‌های اخلاق‌مدارتری را تحویل جامعه دهد.