هرآنچه درباره رادیولوژی فک و صورت باید بدانید!

به گزارش پایگاه خبری صدای جویا از اصفهان، این بار خبرنگار ما درباره دانستنی‌های درباره رادیولوژی فک و صورت به سراغ خانم دکتر فرانک جلالیان رفته است وی دارای بورد تخصصی و عضو انجمن رادیولوژی دهان، فک و صورت ایران می‌باشد؛

•  متخصص رادیولوژی دهان، فک و صورت کیست؟

با پیشرفت تکنولوژی و افزایش دانش بشری، شاخه‌های مختلف پزشکی و دندانپزشکی به زیر شاخه‌های تخصصی تقسیم شده‌اند که در جهت تشخیص مناسب‌تر و طرح درمان دقیق‌تر بسیار کمک‌کننده می‌باشد.

در رشته دندانپزشکی نیز جهت ارائه خدمات بهینه شاخه‌های تخصصی چون ترمیمی، عصب‌کشی، جراحی و ... رادیولوژی وجود دارد.

متخصص رادیولوژی دهان، فک و صورت، ابتدا به مدت شش سال دوره عمومی دندانپزشکی را سپری کرده و به‌عنوان دندانپزشک عمومی فارغ‌التحصیل می‌شود. سپس با شرکت در آزمون تخصصی، در صورت پذیرش در تخصص رادیولوژی، به مدت سه سال دوره تخصصی ناحیه سر و گردن را با آشنایی کامل با استخوان‌ها، انواع بیماری‌ها و علائم آن‌ها و نحوه تهیه رادیوگرافی در بیماران مختلف به پایان می‌رساند.

•  چرا دندانپزشکان پیشنهاد می‌کنند که جهت تهیه رادیوگرافی‌های سروگردن و دندانی بیماران به متخصص رادیولوژی دهان، فک و صورت مراجعه کنند؟

با توجه به اینکه متخصص رادیولوژی سرو گردن و دندان ابتدا به مدت شش سال دوره عمومی دندانپزشکی را سپری کرده و به‌عنوان دندانپزشک عمومی فارغ‌التحصیل می‌شود و سپس با شرکت در آزمون تخصصی، در صورت پذیرش در تخصص رادیولوژی، به مدت سه سال دوره تخصصی ناحیه سر و گردن را با آشنایی کامل با استخوان‌ها، انواع بیماری‌ها و علائم آن‌ها و نحوه تهیه رادیوگرافی در بیماران مختلف به پایان می‌رساند؛ بنابراین آشنایی ایشان با ساختارهای دهان و بیماری‌های مختلف دندانی در تهیه رادیوگرافی بهتر و کاربردی‌تر است. از طرفی همکاری دو طرفه دندانپزشک با متخصص رادیولوژی دندانی در به دست آوردن بهترین تفسیر و ارائه طرح درمان کارآمد، بسیار حائز اهمیت می‌باشد.

از آنجا که تعداد قابل‌توجهی از بیماری‌ها، کیست‌ها، تومور‌های خوش‌خیم و بدخیم ممکن است اولین علائم خود را در استخوان فکین نشان دهند؛ بنابراین بررسی حرفه‌ای و موشکافانه تصاویر دندانی و فکی توسط متخصص رادیولوژی که با علائم و تظاهرات و نمای آن آشنا می‌باشد، می‌تواند در پیشگیری و ارجاع به‌موقع بیماران بسیار کمک‌کننده باشد. این مهم به‌ویژه در بیماران اطفال که تظاهرات بدخیمی‌های خونی خیلی سریع پیشرفت می‌کند، بسیار سرنوشت‌ساز می‌باشد.

خوشبختانه در استان اصفهان تعداد متخصصین رادیولوژی دهان، فک و صورت و توزیع مناسب آن‌ها در سطح استان به‌گونه‌ای است که امکان بهره‌مندی بیماران عزیز از خدمات تخصصی فراهم شده است.

•  به چه علت رادیوگرافی تمام فک دارای اهمیت است؟

رادیوگرافی تمام فک (پانورامیک) یک نمای کلی از فکین و دندان‌ها (تاج و ریشه) در اختیار دندانپزشک قرار می‌دهد.

از کاربردهای این تصویر رادیوگرافی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

- بررسی تعداد دندان‌ها (به‌ویژه در اطفال)

- بررسی ریشه‌های باقیمانده

- بررسی پوسیدگی‌های وسیع (نه جزئی)

- وجود یا عدم وجود دندان‌های نهفته (مثلاً عقل نهفته) و دندان اضافه

- بررسی احتمال وجود کیست‌ها و تومورهای فکی

- در موارد ضربه به فکین جهت بررسی اولیه استخوان از نظر وجود یا عدم وجود شکستگی

  رادیوگرافی‌های داخل دهانی به چه منظور در بیماران تجویز می‌شوند؟

رادیوگرافی‌های داخل دهانی جهت بررسی جزئیات مفید هستند مانند بررسی پوسیدگی‌های ظریف بین دندان، وجود ضایعات و عفونت‌های کوچک اطراف ریشه ناشی از به عصب رسیدن دندان، بررسی احتمال وجود شکستگی تاج و یا ریشه و نیز دیدن خوردگی سطح ریشه و بررسی دوره‌ای ایمپلنت‌های کاشته شده در فک کاربرد دارند.

•  علائم کیست و تومورهای فکی چیست؟

علامت شایع در کیست و تومورهای فکی غالباً درد و تورم است. ممکن است تنها علامت بیمار وجود تورم بر روی صورت باشد و گاهی ترشح چرک به‌صورت یک جوش کوچک بر روی لثه خود را نشان می‌دهد.

در تومورهای بدخیم معمولاً بی‌حسی در لب یا مخاط دهان وجود دارد و تورم در مدت کوتاهی بزرگ می‌شود.

تب و لرز و حس خستگی می‌تواند در صورت وجود عفونت مثل آبسه حاد دندانی دیده شود.

•  چنانچه خانم در طول بارداری مجبور به تهیه رادیوگرافی دندان شود، باید آن را در چه زمانی انجام دهد؟

چنانچه در طول بارداری بیمار به ناچار مجبور به تهیه رادیوگرافی دندانی شود، این اقدام باید ترجیحاً در سه‌ماهه دوم و سوم بارداری انجام شود. در تهیه رادیوگرافی دندانی در طول حاملگی لازم است حتماً از پیش‌بند سربی کامل و گردنبند تیروئید استفاده شده و رادیولوژیست با تنظیم دستگاه بر شرایط خاص تابش، مقدار اشعه ایکس دریافتی مادر را به حداقل ممکن برساند.

با توجه به اینکه سیستم عصبی جنین در سه هفته اول بارداری شکل می‌گیرد و در این مدت سلول‌های جنین بیشترین حساسیت را به اشعه ایکس دارد، لذا لازم است خانم‌هایی که قصد بارداری دارند، رادیولوژیست خود را در جریان قرار دهند تا در صورت نامنظم شدن زمان عادت ماهیانه و شک به حاملگی اقدامات جهت تهیه رادیوگرافی به تأخیر بیفتد.

•   برای بیماران باردار در چه صورتی رادیوگرافی را تجویز می‌شود؟

با توجه به اینکه در طول دوره بارداری هورمون‌های بدن مادران دچار تغییر می‌شوند، این روند می‌تواند بر روی وضعیت لثه و دندان‌ها مؤثر باشد. در خانم‌هایی که تصمیم به بارداری دارند، پیشنهاد می‌شود که قبل از اقدام برای حاملگی، به دندانپزشک مراجعه کرده تا در صورت نیاز با تهیه رادیوگرافی‌های دندانی، دندان‌های پوسیده مشخص و درمان دندانپزشکی انجام شود.

انجام درمان‌های دندانپزشکی در موارد اورژانس در خانم‌های باردار امکان‌پذیر است؛ اما ترجیحاً بهتر است این اقدامات در سه‌ماهه اول بارداری و به‌ویژه در سه هفته اول انجام نشود.

•   کودکان از چه سنی می‌توانند رادیوگرافی کامل فک را انجام دهند؟

بهترین سن برای تهیه اولین رادیوگرافی پانورامیک چهار سالگی می‌باشد، زیرا به لحاظ تکاملی کودک به مرحله‌ای رسیده است که امکان شرطی‌سازی وی وجود دارد؛ یعنی با قول جایزه می‌توان ایشان را ترغیب به همکاری کرد. از آنجا که جهت تهیه رادیوگرافی کامل فک فرد باید حداقل ۱۵ ثانیه ثابت داخل دستگاه بماند؛ لذا معمولاً در سنین پایین‌تر همکاری کودک بسیار ضعیف است.

•   چرا قبل از انجام اقدام دندانپزشکی در کودکان تهیه رادیوگرافی کامل فک ضروری است؟

دندان‌های کودکان به لحاظ ساختاری در اثر پوسیدگی سریع‌تر به عصب می‌رسند و خیلی از والدین چون معتقد هستند این دندان‌ها در آینده جایگزین دائمی دارند، بنابراین اقدام به کشیدن دندان شیری می‌کنند. نکته مهم آن است که قبل از خروج دندان شیری باید مطمئن شویم که جوانه دندان دائمی در زیر دندان شیری وجود دارد و این مورد تنها از طریق تهیه رادیوگرافی امکان‌پذیر است.

در بعضی از افراد به‌صورت تکاملی ممکن است جوانه یک یا چند دندان دائمی وجود نداشته باشد و با کشیدن دندان شیری، در آینده دندان دائمی وجود ندارد که جایگزین شود، لذا تهیه رادیوگرافی مهم است.

•   چه ارتباطی بین رادیولوژی دندان و سرطان تیروئید است؟

مقدار اشعه ایکس دریافتی توسط غده تیروئید در تهیه تصاویر دندانی ناچیز است و از طرفی در تهیه رادیوگرافی‌های داخل دهانی از گردنبند تیروئید استفاده می‌شود که احتمال برخورد اشعه به غده تیروئید را بسیار محدود می‌کند.

لازم به ذکر است مطالعات نشان می‌دهد اشعه ایکس در مقادیر مورد استفاده در تهیه تصاویر دندانی، در افزایش شیوع کم کاری و پرکاری غده تیروئید نقشی ندارد.

• انواع رادیوگرافی خارج دهانی را توضیح دهید؟ و هرکدام برای چه بیمارانی کاربرد دارد؟

1. رادیوگرافی کامل فک جهت بررسی اولیه فکین، تعداد دندان‌ها، پوسیدگی‌های وسیع، وجود کیست و تومورهای احتمالی
2. رادیوگرافی طرفی فکین (نمای نیم‌رخ) در بیماران کاندید ارتودنسی، عمل فک و بینی
3. رادیوگرافی سینوس‌ها (واترز) جهت بررسی تمام سینوس‌ها و احتمال انحراف تیغه بینی در بیمارانی که از سینوزیت رنج می‌برند و نیز کاندید جراحی بینی هستند.
4. رادیوگرافی استخوان بینی (دو طرفه راست و چپ) در بیمارانی که دچار ضربه به بینی شده‌اند و احتمال شکستگی وجود دارد.
5. رادیوگرافی خلفی - قدامی جمجمه جهت بررسی جمجمه و فکین در بیمار با سابقه ضربه و یا کاندید عمل فکین

• سی‌تی‌اسکن رنگی فک چیست و چه کاربردی دارد؟

سی‌تی‌اسکن رنگی فکین در بررسی استخوان فک به‌صورت سه‌بعدی مورد استفاده قرار می‌گیرد، قبل از جای‌گذاری ایمپلنت باید انجام شود تا ارتفاع و عرض دقیق استخوان محاسبه شود. در بررسی سه‌بعدی ضایعات و تومورهای فکی چشم سوم جراح می‌باشد و نیز امکان بررسی دقیق سینوس‌های بیمار و تیغه بینی در سه بعد در این تکنیک وجود دارد که بسیار به متخصص گوش و حلق و بینی کمک می‌کند.

•  تفاوت سی‌تی‌اسکن رنگی فک با سی‌تی‌اسکن پزشکی چیست؟

مهم‌ترین تفاوت کاهش قابل‌توجه مقدار اشعه ایکس است که بیمار در سی‌تی‌اسکن سه‌بعدی فکین دریافت می‌کند. مقدار اشعه در سی‌تی‌اسکن پزشکی به‌مراتب بالاتر است.

• باتوجه‌به شرایط کرونا تهیه رادیوگرافی دندانی چگونه انجام می‌گیرد؟

امروزه نگرانی در مورد ویروس کرونا باعث شده تا بسیاری از بیماران از مراجعه به مطب‌های دندانپزشکی و بالطبع آن تهیه رادیوگرافی‌های دندانی واهمه داشته باشند.

در قدم اول بهتر است درمان‌های دندانپزشکی غیر اورژانسی خود را به تعویق بیندازید و فقط در موارد اورژانسی مانند درد شدید دندانی، آبسه و یا شکستگی دندان به دندانپزشک خود مراجعه کنید. چنانچه در طول دو هفته گذشته خودتان و یا نزدیکانتان تب داشته‌اید از مراجعه به مراکز دندانپزشکی و رادیولوژی خودداری فرمایید.

در مراکز رادیولوژی دندانی بهتر است بدون همراه مراجعه نمایید. بر اساس پروتکل وزارت بهداشت در اکثر مراکز از محلول ضدعفونی جهت ضدعفونی‌کردن دستان مراجعه‌کنندگان در هنگام ورود و خروج، استفاده می‌شود و یا دستکش یکبار مصرف در اختیار ایشان قرار می‌گیرد. تهویه مناسب فضای اتاق انتظار با باز گذاشتن پنجره‌ها، برای وجود جریان هوا انجام می‌شود.

 سطوح حساس با پلاستیک یکبار مصرف پوشانده می‌شوند و بعد از هر بیمار تعویض می‌شوند. پرسنل رادیولوژی موظف هستند از دستکش یکبار مصرف در حین تهیه رادیوگرافی استفاده کنند و یا قبل از شروع به کار برای هر بیمار دستان خود را ضدعفونی کنند

در صورتی که رادیوگرافی شما از نوع داخل دهانی باشد، غرغره حداقل یک دقیقه‌ای محلول بتادین می‌تواند میزان ویروس را به مقدار قابل توجهی کاهش دهد. طبق روال رعایت اصول کنترل عفونت، کلیه تجهیزات استفاده شده در حین تهیه رادیوگرافی داخل دهانی توسط محلول‌های ضدعفونی برای هر بیمار پاک‌سازی می‌شوند.

انتهای پیام/ج