بازآزمایی تجربه‌‌های شکست خورده

به گزارش پایگاه خبری صدای جویا از تهران، سعید معدنی جامعه‌شناس و استاد دانشگاه با نگارش یادداشتی با عنوان «بازآزمایی تجربه‌‌های شکست خورده» به شرح زیر معتقد است؛

در خبرها آمده بود در آستانه قرن پانزدهم شمسی و در قرن ۲۱ میلادی که یک مادر آمریکایی ایرانی‌تبار موفق به رفتن به کره ماه شده، قرار است در دانشگاه مشهد دختران و پسران در کلاس درس‌ جدا از هم بنشینند.

بازهم جای شکرش باقی است که کلاس‌ها را تفکیک نکرده‌اند. احتمالاً در آینده با این روند دولت فعلی این اتفاقات هم بیفتد. خواندن این‌ خبر نسل ما را به سال‌های دهه‌ی ۶۰ و ۷۰ می‌برد. آن سال‌هایی که دانشجویان‌اش از این تجربیات بسیار دیده‌اند و شنیده‌اند که همگی به شکست انجامید.

سال ۱۳۷۲ است. سه دوست که دانشجوی کارشناسی ارشد هستیم، تصمیم گرفتیم به‌عنوان تجربه و تمرین به اصفهان برویم و در کنکور دکترا شرکت کنیم. آن سال‌ها هر دانشگاه آزمون دکترای جداگانه می‌گرفت. بسیار شنیده بودیم دانشگاه اصفهان از آن دانشگاه‌های بسیار سخت‌گیر نسبت به پوشش و ظاهر است.

از در که وارد می‌شویم متوجه می‌شویم با دانشگاه شیراز بسیار متفاوت است. رئیس‌اش دکتر رزمجو یک چشم پزشک موفق اما سوپر حزب‌اللهی‌ جناح راستی است.  آنقدر تعصب جناح راست آن سال‌ها را داشت که در جریان تبلیغات انتخابات سال ۱۳۷۶ خاتمی را به دانشگاه اصفهان راه نداده بود! همان دانشگاهی که خاتمی خود از آن فارغ‌التحصیل شده بود.

بر در و دیوار ورودی دانشگاه اصفهان نوشته بودند شلوار لی، پیراهن آستین‌کوتاه و چند مورد دیگر و از جمله کشیدن سیگار ممنوع است. یکی از ‌ما شلوار لی پوشیده، یکی هم پیراهن آستین‌کوتاه، دو نفرمان هم سیگار دست‌مان بود.

 آزمون در روزهای آخر هفته برگزار می‌شد. ‌ یک شب در اصفهان ماندیم. نگهبان‌ها گیر نمی‌دادند؛ اما تعجب می‌کردند که چقدر اینها راحت هستند. ما در دانشگاه شیراز از این محدودیت‌ها کمتر داشتیم. اگر چه قوانین را بر دیوار چسبانده بودند؛ اما نسبت به اصفهان آزادتر بودیم.

تعریف می‌کنند دکتر رزمجو که سال‌های ۶۴ تا ۷۶ ریاست دانشگاه را به عهده داشت گاهی خود بر کار حراست  ورودی‌ دانشگاه نظارت مستقیم می‌کرد تا همه‌ی قوانین محدود کننده‌ی پوشش و ظاهر مراعات شود. (‌ البته خاطرم نیست که آیا آن سال‌ها هم به نگهبانی دم در حراست می‌گفتند یا نه؟)

داستانی را  تعریف می‌کنند که آن سال‌ها نقل جمع‌های دانشجویی بود. نمی‌دانم شوخی است یا جدی! می‌گفتند یکی از دانشجویان دختر دانشگاه اصفهان چشمان زیبایی داشت طوری که همه پسرها ناخودآگاه نگاه‌اش می‌کردند.

حراست دستور داد که عینک بزند تا پسران به گناه نیفتند! دختر صاحب چشمان زیبای خدادادی بی‌انصافی می‌کند و از فردای هشدار، یک عینک بسیار زیبا و جذاب‌ به چشم می‌زند. باز دانشگاه را به هم می‌ریزد و حراست معترض می‌شود.

آخر قبول می‌کنند بدون عینک به دانشگاه بیاید. از این سخت‌گیری‌های سطحی، قشری و ظاهری در دانشگاه‌های آن سال‌ها زیاد بود.  مثلاً در همان تجربه دو روز حضور در دانشگاه اصفهان دیدیم که در آمفی‌تئاتر دانشگاه یک پرده ضخیم بین قسمت دختران و پسران آویزان کرده بودند. این پرده آن‌قدر با نوک مداد و خودکار سوراخ شده بود که جای سالم نداشت!

همان‌طور که گفتم در آن سال‌ها (اوایل دهه ۷۰) در شیراز درس می‌خواندیم دانشجویان راحت‌تر و آزادتر از مثلاً دانشگاه اصفهان بودند و اصفهان به همان سخت‌گیری دهه‌ی ۶۰ ادامه می‌داد. شنیده بودیم گزارش‌های فساد و پرونده‌های تخلفات دانشجویان اصفهان بسیار بیشتر از دانشگاه شیراز بود. طبیعی است، هم طبق سخن معروف "هر چیزی را منع کنید انسان حریص‌تر می شوند" و هم طفلک دانشجویان دانشگاه اصفهان با آن نظارت سخت هر حرکت‌شان تخلف محسوب می‌شد.

اکنون خبر می‌رسد در دولت ابراهیم رئیسی دوباره می‌خواهند به آن سال‌ها برگردند، در کنار تصفیه و برکناری استادان منتقد و ناموافق،  دانشجویان را هم چک کنند و محدودیت‌های دهه‌های نخست انقلاب را دوباره احیا کنند.

 امیدواریم چنین نشود. نوجوان و جوان که بودیم روحانیون بر روی منبر و معلمان درس دینی دائماً به‌ ما می‌گفتند: "المؤمن کَیّس" و یا " انسان عاقل از یک سوراخ دو بار گزیده نمی‌شود" و بسیار روایت و احادیث از این دست. نمی‌دانم چرا می‌خواهند تجربه شکست‌خورده دهه ‌۶۰ - ۷۰ را دوباره تکرار کنند.

 تازه در چنین روزگاری که به مدد وجود شبکه‌های اجتماعی ارتباطی چت و ارتباطات بین دانشجویان، راحت‌تر و بیشتر انجام می‌شود. اگر سیاست‌های محدود کننده دهه ۶۰ دوباره تکرار شود یک فاجعه‌ی شکست‌خورده است که هزینه آن از ته مانده‌ی اعتبار مذهب پرداخت خواهد شد.

به‌هرحال خود دانید. قدرت در دست شما است. ریش و قیچی دست خودتان است. هر چه می‌خواهید انجام دهید. اما یادتان باشد بر ۸۵ میلیون مردم با طیف‌های فکری گسترده حکومت می‌کنید.