نظام‌های سیاسی چه زمانی دروغ می‌گویند؟

به گزارش پایگاه خبری صدای جویا از تهران، مهران صولتی معلم جامعه‌شناس و کنش گر حوزه رسانه با انتشار مطلبی تحت عنوان «نظام‌های سیاسی چه زمانی دروغ می‌گویند؟»

دروغ را اگر به معنای قلب واقعیت تلقی کنیم بسیاری از نظام‌های سیاسی  از امریکا و انگلیس گرفته تا روسیه و سوریه بارها مرتکب آن شده‌اند.

ولی برخی نظام‌های سیاسی مدت‌هاست که درگیر دروغگویی سیستمی شده‌اند؛ مقوله‌ای از جنس فساد سیستمی!  پرسش اصلی اما این است که چه زمانی در یک نظام سیاسی دروغگویی نهادینه و بخشی از ضرورت‌های ساختاری می‌شود؟!

روان‌شناسان دروغ را یکی از مکانیسم‌های دفاعی می‌دانند. کودکی که مرتکب خطایی شده در ابتدا می‌کوشد تا با دروغ گفتن و انکار خطای خود از وضعیت بغرنجی که دچارش شده است بگریزد. نظام‌های سیاسی هم گاهی درگیر چنین موقعیت‌های دشواری می‌شوند!

یک نظام سیاسی زمانی دروغ می‌گوید که نتواند میان آرمان‌های وعده داده شده با ابزارهای رسیدن به آنها تناسبی برقرار سازد.

در چنین حالتی اگر سیستم نتواند با اعتماد به نفس کافی برخی از اهداف بلندپروازانه را مورد تجدیدنظر قرار دهد ناچار است که از ابزار دروغ برای پرکردن شکاف میان نظر و عمل بهره گیرد.

نظام‌های سیاسی اهدافی دارند و می‌کوشند به آنها دست یابند؛ ولی اگر بکوشند این اهداف را مقدس و نقدناپذیری سازند پیشاپیش در دام این تقدس گرفتار می‌شوند. بعد از این سیستم می‌کوشد تا از هر وسیله‌ای برای توجیه درست بودن اهداف خود بهره گیرد. دروغ هم البته یکی از این ابزارها است.

مطمئن‌ترین ابزار لازم برای بقای یک نظام سیاسی، حمایت مردم است، اما اگر یک سیستم بکوشد تا به‌جای مردم تصمیم گرفته و از نظارت آنها فاصله بگیرد خود را از مهم‌ترین پشتوانه حمایتی خویش محروم کرده است. در چنین شرایطی دروغ می‌تواند ابزاری نرم برای بقای سیستم بدون حضور مؤثر مردم باشد.

نظام سیاسی تنها زمانی می‌تواند به دروغگویی ادامه دهد که پیشاپیش قبح دروغ در میان مردم آن فروریخته باشد. در این وضعیت مردم شجاعت ایستادن در برابر چنین انحطاطی را از دست داده و خود به بخشی از ماشین دروغ سیستم تبدیل می‌شوند.

نظام‌های سیاسی بعد از مدتی چنان به دروغگویی خو می‌گیرند که دیگر نمی‌توانند در فضای آزاد تاب بیاورند. در چنین شرایطی دروغگویی می‌تواند به توجیهات مذهبی یا ایدئولوژیک برای بقای سیستم تبدیل شود. زنجیره‌ای از بی‌اخلاقی‌ها که امپراتوری دروغ را تشکیل می‌دهد.

نظام‌های سیاسی دروغگو نگاهی ابزاری به همه چیز از جمله انسان دارند. شهروندانی که از طریق حمایت کورکورانه از توهمات سیستم، به چرخ‌دنده‌ای از ماشین دروغ تبدیل می‌شوند. دروغ به‌شدت نیازمند مخاطبی است که او را باور کند.