دین و زندگی و آزادی

به گزارش پایگاه خبری صدای جویا از خراسان رضوی، سید علی میر موسوی دانشیار دپارتمان علوم سیاسی دانشگاه مفید طی یادداشتی با عنوان «دین و زندگی و آزادی» آورده است؛

بر اساس آمار و تجربه‌های مشاهداتی ما، وضعیت دین‌داری تفاوت‌های بسیاری با گذشته کرده است. نسل امروز چندلایه است، بعضی از لایه‌های این نسل همچنان به مناسک دینی و دین، باور دارند و پایبند هستند، ولی بعضی از لایه‌های این نسل از این مناسک و دین فاصله گرفته است و اساساً دین را در تضاد با پیشرفت و سعادت خودشان تلقی می‌کنند.

اگر حکمرانی عاقلانه و مبتنی بر عقل و تدبیر نباشد، خودش سلاح جنگ با خدا می‌شود؛ ولی شاید تنها این عامل نباشد. شاید یکی از دلایل وضعیتی که امروز در بحث دین و دین‌داری مشاهده می‌کنیم و فاصله‌گرفتن از مناسک اصلی، تقابل بین دین و زندگی و آزادی باشد.

 احساس نسل امروز این است که برداشت رسمی و رایج از دین، با زندگی شرافتمندانه و آزادی سازگار نیست. زیستن همراه با درد و رنج و فقر و سختی‌ها و ناآرامی‌ها و تشویش خاطر و اضطراب، زندگی مطلوب قلمداد نمی‌شود. ما می‌بینیم که آمار فقر، نابرابری، شکاف اجتماعی و خودکشی چقدر در حال افزایش است. همه اینها نشان می‌دهد که وضعیت زندگی در جامعه ما مطلوب نیست.

از آزادی هم برداشت‌های گوناگونی هست؛ اولین بحثی که در تعریف آزادی می‌شود این است که معنای آزادی بی‌بندوباری و بی‌قیدی نیست. آزادی به‌مثابه یک حق به معنای نبود مداخله خودسرانه و سرکوبگرانه در برابر انتخاب انسان است. ولی بعضی‌ها گفته‌اند که آزادی یعنی سلطه‌ای وجود نداشته باشد که خواست خود را بر انسان تحمیل کند.

 یکی از متفکران معاصر عرب کتابی تحت عنوان «دولت ممتنع» نوشته و می‌گوید جریان‌های اسلام‌گرا می‌خواستند دولت را به‌عنوان ابزاری در خدمت شریعت اسلامی قرار بدهند و دولت اسلامی تأسیس کنند؛ در حالی ‌که برعکس، شریعت را به مثابه یک ابزار در خدمت دولت قرار دادند. در حقیقت، شریعت پیامبر (ص) این‌گونه نیست. دین در شرایطی که با قدرت سیاسی پیوند پیدا کند و وجه ایدئولوژیک پیدا کند، با زندگی و آزادی تعارض پیدا می‌کند.

اگر بخواهیم دین از تقابل با زندگی و آزادی نجات پیدا کند، اولین گام این است که دین را از قدرت سیاسی تفکیک کنیم و نگذاریم دین به قدرت سیاسی آلوده شود. دین را به یک ایدئولوژی خاص محدود نکنیم. نتیجه محدود کردن دین، این می‌شود که نسل جدید تصور می‌کنند تنها برداشت از دین همین است.

یکی از ایده‌هایی که امام موسی صدر خیلی خوب تصویر کرده، «دولت فرادینی» است. اگر این اتفاق بیفتد، آن‌وقت می‌توانیم بگوییم که دین دیگر با زیست شرافتمندانه انسانی و آزادی تعارضی پیدا نمی‌کند. اما وقتی دین، دولتی شد، آنجا دیگر آزادی امکان ندارد.